Τοπική Ιστορία των Σερρών

α. Ο Ρωμαιοκαθολικός πάστορας Γκέρχαλ στα 1575 έγραφε σε επιστολή του: «..Πουθενά σε ολόκληρη την Ελλάδα δεν ευδοκιμεί η μελέτη. Δεν υπάρχουν δημόσιες ακαδημίες ή καθηγητές, με εξαίρεση τα κοινά σχολεία, όπου διδάσκονται τα αγόρια ανάγνωση με το Ωρολόγιο, την Οκτώηχο, το Ψαλτήριο και άλλα βιβλία που χρησιμοποιούνται στις ακολουθίες. Ελάχιστοι όμως από τους ιερείς και τους μοναχούς κατανοούν πραγματικά αυτά τα βιβλία ...

β. «..οι μαθηταί καθήμενοι χαμαί επί ψιάθων ανεγίγνωσκον ομού. Ταύτα διηυθύνοντο υπό κληρικών ιδίως...

α) «Ένεκα τούτου, οι φιλόμουσοι και πατριώ-ται πραγματευταί των Σερρών, οι διεξάγοντες το εμπόριον του βάμβακος, μεταξύ Σερρών, Βιέννης και Βαρσοβού, βαρέως φέροντες την οικτράν κατάστασιν των εκπαιδευτηρίων της πατρίδος των, συνελθόντες ...

β.Στον Κώδικα της εκκλησίας του Αγ. Αθανασίου Εμμ. Παπά (1875-1926), σε συμφωνητικό του 1885, πληροφορούμαστε ότι:...

γ) «.......Τον Ιανουάριο του 1883 σε κοινή σύσκεψη της εκκλησιαστικής επιτροπής των διαφόρων αδελφοτήτων, των κοινοτικών αρχόντων και του εσναφίου τσιφτσίδικο, δηλαδή...

13.5: Η συνοικία των Ταξιαρχών στην Αλιστράτη.

Επιστολή του Γεράκη Μάλαμα (ενός πλούσιου Σερραίου εμπόρου) προς τον μαθητή γιο του (που φοιτά στη σχολή της Αλιστράτης)

Σέρραι τη 11η Απριλίου 1844 ...

Υιέ μου Κωστάκη, Εις Αλιστράτιον.
Χθες από τον Παναγιώτη έλαβα το γράμμα σου και εχάρικα διά το της υγείας σας αίσιον και μάλλον διά την ειμέλειαν άχρι διά τα...

13.6: 1897, Ενδεικτικό Ελληνικού Αστικού Σχολείου Μελένικου.

«Η εκπαιδευτική πολιτική της κοινότητας (Μελένικου) εντοπίζεται βασικά στην καθιέρωση της δημόσιας εκπαίδευσης, στη φροντίδα, όπως αναφέρεται στο Σύστημα, «να διατηρώνται δύο παντοτεινά σχολεία, εν δηλ. κοινόν και εν Ελληνικόν» (άρθρ. 20).
Το κοινό σχολείο «χρεωστείνα κάμει τους νέους να γνωρίσουν» ανάγνωση και γραφή, την ορθόδοξη πίστη και τα «χρηστά ήθη» ...

13.8: Διδασκαλείο Σερρών

Ο κανονισμός του Ιεροσπουδαστηρίου (1870) αποτελούνταν από 7 άρθρα εκ των οποίων διασώθηκαν μέρος του τρίτου και τα επόμενα τέσσερα. Σύμφωνα με αυτά η φοίτηση άρχιζε τον Σεπτέμβριο και οι μαθητές είχαν «... απολυτήριον του Δημοτικού σχολείου του χωρίου των, ίνα γνωρίζη τουλάχιστον να ...

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Σερραίοι υπέμειναν πολλά βάσανα και διώξεις. Τα περιστατικά βίαιου εξισλαμισμού, διώξεων και βαριάς φορολογίας ήταν πολλά και συχνά. Πολλά ήταν και τα θύματα της απληστίας των κατώτερων και ανώτατων Τούρκων αξιωματικών ήταν πολλά. Το παιδομάζωμα των Σερρών (1637) θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα που έγιναν.
Παρόλα αυτά στην πόλη των Σερρών κατέφυγαν πολλές οικογένειες κλεφτών και αρματολών και καταδιωκόμενοι αγωνιστές των επαναστατικών κινημάτων διάφορων περιοχών της Ελλάδας, που ενδυνάμωσαν το ελληνικό στοιχείο της περιοχής (π.χ. Βλάχοι, Σαρακατσάνοι).
Οι Σερραίοι πήραν μέρος στην πρώτη επανάσταση κατά των Τούρκων, το 1571 μαζί με άλλες ελληνικές πόλεις. Η επανάσταση όμως απέτυχε και τα αποτελέσματά της ήταν καταστροφικά.
Παρά τους κινδύνους και τα βάσανά τους, από τον 16ο έως τον 17ο αιώνα, οι Σερραίοι, υπό τη διοίκηση του αυταρχικού αλλά ικανού Ισμαήλ Μπέη, πρόκοβαν ασχολούμενοι βασικά με τη γεωργία και το εμπόριο, που βρισκόταν σε μεγάλη ακμή μέχρι το 1830. Ταυτόχρονα όμως έβλεπαν με συμπάθεια όλα τα επαναστατικά κινήματα και προσεχτικά προετοιμάζονταν για την επανάσταση.
Ο Εμμανουήλ Παπ(π)άς, ο Μητροπολίτης Χρύσανθος, οι αδερφοί Αστέριος και Αθανάσιος Σκανδάλης και όλοι σχεδόν οι προύχοντες μυήθηκαν στην Φιλική Εταιρεία και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη προετοίμαζαν το λαό για την επανάσταση του Γένους.
Όταν το 1821 ξέσπασε η επανάσταση, στις 25 Μαρτίου, ο Εμμανουήλ Παπ(π)άς από το Άγιο Όρος και ο Νικόλαος Κασομούλης, κάλεσαν τους Σερραίους να ξεσηκωθούν. Στην πόλη των Σερρών ο ...

«...πλην των 1500 περίπου Ελλήνων Αρματολών, οι οποίοι κατατρεγμένοι πανταχόθεν έτυχον προστασίας και περιθάλψεως υπό του Ισμαήλ (ολόκληροι πληθυσμοί εκ των περιοχών της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, της Πίνδου, του Γράμμου, της Σαμαρίνας, του Νυμφαίου και της Μοσχοπόλεως, φεύγοντας τας καταστροφάς και τας λεηλασίας, τους φόνους και τας ατιμώσεις των μισθοφορικών ορδών των πλιατσικολκόγων Αρβανιτάδων του ...

«Τι έχουν της Ζίχνας τα βουνά και στέκουν μαραμένα;
Μήνα χαλάζι τα βαρεί, μήνα βαρύς χειμώνας;
Ουδέ χαλάζι τα βαρεί, ουδέ βαρύς χειμώνας,
ο Νικοτσάρας πολεμάει, με τρία βιλαέτια,
τη Ζίχνα και το Χάντακα, το έρημο το Πράβι.
Τρεις μέραις κάνει πόλεμο, τρεις μέρας και τρεις νύχτες,
χωρίς ψωμί, χωρίς νερό, χωρίς ύπνο στο μάτι.
Χιόνι έτρωγαν, χιόνι έπιναν και...

Τον Ιούνιο του 1807 ο Νικοτσάρας, αφού πρώτα συνεννοήθηκε με το ναύαρχο της ρωσικής μοίρας του Αιγαίου Σινιάβιν, κατάστρωσε το παράτολμο σχέδιο να διασχίσει τις βαλκανικές χώρες και να ενωθεί με τα ρωσικά στρατεύματα της Βλαχίας. Ο Νικοτσάρας αποβιβάσθηκε στον Σταυρό Χαλκιδικής και προχώρησε προς τη Ζίχνα, αλλά η επιχείρησή του ματαιώθηκε, ύστερα από...