
Τους αιώνες αυτούς η βυζαντινή αυτοκρατορία αντιμετώπισε πολλά προβλήματα και η εδαφική της έκταση άρχισε να συρρικνώνεται. Ο ρόλος των Σερρών αυτή την εποχή λόγω της στρατηγικής τους θέσης έγινε καθοριστικός.
Οι Βούλγαροι γείτονες προσπάθησαν να καταλάβουν την περιοχή μας. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β' ο Βουλγαροκτόνος, τον Ιούλιο του 1014 αιφνιδίασε τα βουλγαρικά στρατεύματα του Σαμουήλ στη θέση Κλειδί, λίγο πιο έξω από το Σιδηρόκαστρο. Αιχμαλώτισε 15.000 αξιωματικούς και στρατιώτες και ανάγκασε τελικά τους Βούλγαρους φρούραρχους να παραδώσουν τα κλειδιά των φρουρίων τους.
Τον 11 ο αιώνα ένας καινούριος λαός, οι Νορμανδοί, απειλούσαν το Βυζάντιο και έφτασαν στην περιοχή των Σερρών. Ο βυζαντινός στρατηγός Αλέξιος Βρανάς, στις 11 Νοεμβρίου 1185, στο σημερινό χωριό Δημητρίτσι, νίκησε τους Νορμανδούς ιππότες και αιχμαλώτισε τους αρχηγούς τους.
Οι Σέρρες όπως και η Κων/πολη έπεσαν το 1204 στα χέρια των Φράγκων και δυο χρόνια αργότερα ...
Κράλης: Τίτλος βασιλιά λαών της ανατολικής Ευρώπης.
Παλαιολόγεια εποχή: 1261 μ.Χ. -1453 μ.Χ.
Ζηλωτές: Στασιαστές που ταυτίστηκαν με τους φτωχούς. Εναντιώθηκαν στους πλούσιους και δυνατούς του Βυζαντίου υπερασπιζόμενοι με ζήλο τα πιστεύω τους.
Έφορος: Υπεύθυνος για την επίβλεψη και την καλή λειτουργία μιας υπηρεσίας.
|
| Σχίσμα των εκκλησιών (Διαίρεσε τον Χριστιανισμό σε Δυτικό Καλοθικισμό και Ανατολική Ορθοδοξία. Ήταν το αποτέλεσμα μιας μεγάλης περιόδου αποξένωσης μεταξύ των δύο εκκλησιών, αλλά οριστικοποιήθηκε το 1054 όταν ο Πάπας Λέων Θ'και ο Πατριάρχης Μιχαήλ Α' Κηρουλάριος αντάλλαξαν μεταξύ τους αναθέματα) | |
| 1206-1227 | Ο Τζεγγίς Χαν ενώνει τους μογγολικούς λαούς και δημιουργεί μια αυτοκρατορία. |
| ...... | ..... |


Ήταν ένας από τους πέντε ψηλούς και ισχυρούς πύργους που ενίσχυαν την αμυντική δύναμη του τείχους των Σερρών και είναι ο μόνος που διασώθηκε. Θα πρέπει να προσέγγιζε σε ύψος τα 20 μ. και είχε διπλό προορισμό: αφ' ενός προστάτευε την...

Όταν βασιλιάς της Νίκαιας έγινε ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, οι Φράγκοι φαντάστηκαν ότι θα μπορούσαν μόνο με διπλωματία να ανακτήσουν τα μέρη που έχασαν, μεταξύ αυτών και τις Σέρρες. Τον διάλογο των πρέσβεών τους με τον Μιχαήλ, μας διασώζει ο Ακροπολίτης*:
-Ω, βασιλιά, παραχώρησέ μας από τις Σέρρες και δω τη χώρα κρατώντας τα υπόλοιπα.
Και ο βασιλιάς απάντησε: ...

Στο νότιο τμήμα της κοιλάδας του Στρυμόνα διασώζονται τα ερείπια πέντε βυζαντινών πύργων. Δύο στην περιοχή της Αμφίπολης, ένας στον οικισμό της Ευκαρπίας και δύο στην Έζιοβα (Δάφνη). Οι πύργοι ήταν συνήθως κτήματα μοναστηριών, εκεί συγκεντρώνονταν μεγάλες ποσότητες δημητριακών προϊόντων και κάθε πύργος ήλεγχε τους δικούς του νερόμυλους. Καλύτερα σωζόμενος είναι ο Πύργος του Μαρμαρίου. Ήταν πολυώροφος, χτισμένος το 1367 στην ανατολική όχθη του Στρυμόνα. Ηλεγχε τη διάβαση του ποταμού από και προς τη λίμνη του Αχινού και απαιτούσε την καταβολή φόρου για τη μεταφορά προϊόντων.

Τη βυζαντινή εποχή μεγάλες και αριστοκρατικές οικογένειες του Βυζαντίου συγκέντρωναν στα χέρια τους πλούτο και αξιώματα. Οι πλούσιοι κατείχαν όχι μόνο καλλιεργούμενες εκτάσεις και αμπελώνες αλλά ακόμη και εργαστήρια και οικίες που φυσικά εκμεταλλεύονταν. Τα περισσότερα κτήματα ήταν από αυτοκρατορικές δωρεές και άλλαζαν συχνά χέρια λόγω πολέμων, επιδρομών ή της εύνοιας του αυτοκράτορα. Τέτοιες οικογένειες, που δεν είχαν σερραϊκή καταγωγή, αλλά είχαν οικονομική ισχύ στην περιφέρεια των Σερρών, ήταν: του Νικηφόρου Χούμνου, συγγραφέα, ρήτορα (ιδιοκτήτη του χωριού Χούμνος-Χουμνικό της Νιγρίτας) και της κόρης του Ειρήνης Χούμναινας που κατείχε το χωριό Θολός, το οποίο όταν αρρώστησε το δώρισε στη Μονή...

![]() |
| 10.5: Μέρος του βυζαντινού κάστρου της Ζίχνης Πραζιούτης, Ι., (1998), Η Ζίχνη-Φυλλίδα, Ν. Ζίχνη. |
Ο Άραβας περιηγητής και γεωγράφος Αλ-Ιντρισί, στα μέσα του 12ου αιώνα επαινεί τις Σέρρες για τα όμορφα περίχωρα, τις πολλές και καλά οργωμένες πεδιάδες και τον άφθονο φυσικό τους πλούτο. Η Ζίχνα, λέγει, είχε αμπέλια, καρποφόρα δέντρα, καλλιεργημένες πεδιάδες και οργώματα.
|
Τί θα έλεγε ένας σημερινός περιηγητής για τις καλλιέργειες στην περιοχή των Σερρών; |
Οι Σέρρες την υστεροβυζαντινή εποχή αναδείχθηκαν σε ένα από τα πιο λαμπρά αγγειοπλαστικά κέντρα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πλήθος από εφυαλωμένα*, αγγεία καθημερινή χρήσης, όπως κούπες, πιάτα, κύπελα κ.ά. κατασκευάζονταν στα φημισμένα εργαστήρια από καθαρό αργιλοαμμώδες κοκκινόχωμα που αφθονούσε γύρω από... |
εφυάλωση* : Επάλειψη του κεραμεικού με στρώμα .... τσουκάλι** : πήλινο στρογγυλό και... |
|
Κατεβάστε όλο το χρονολόγιο |
Σύντομο χρονολόγιο της Περιόδου |
| 1383 |
19 Σεπτεμβρίου, η ευρύτερη περιοχή των Σερρών καθώς και ολόκληρη η Ανατολική Μακεδονία καταλαμβάνονται από τον Μπεηλέρμπεη Τιμουρτάς, που την ίδια χρονιά κυριεύει και τη Σόφια. |
| 1385 |
Ο κυβερνήτης της Θεσσαλονίκης Μανουήλ, εντελώς ξαφνικά και εν ονόματι του πατέρα του Ιωάννη Παλαιολόγου, προσπαθεί να ανακαταλάβει τις Σέρρες αλλά η προσπάθειά του καταστέλλεται από τον Βεζύρη Χαϊρεντίν Πασά. Την ίδια χρονιά και ύστερα από την προσπάθεια αυτή του Μανουήλ ο Σουλτάνος Μουράτ ο A' περνάει από τις Σέρρες οδηγώντας τα στρατεύματά του κατά του ηγεμόνα της Σερβίας Λάζαρου. Σε ανάμνηση αυτού του περάσματος ανήγειρε το Εσκί - Τζαμί.. |
| 1412 | ΟΣυλλαμβάνεται στις Σέρρες και απαγχονίζεται στην «Πλατεία των εκτελέσεων» (Ατ-Παζάρ) ο Τούρκος επαναστάτης και μεταρρυθμιστής Μπεντρεντίν Σιμαβνάογλου. |
| 1571 |
Οι Ισπανοί, οι Ενετοί και ο Πάπας συμμαχούν κατά των Τούρκων και με αρχηγό του στόλου τον ναύαρχο Ιωάννη τον Αυστριακό καταναυμαχούν και καταστρέφουν στη Ναύπακτο το στόλο των Τούρκων. Την ίδια εποχή ξεσηκώνονται αρκετές ελληνικές πόλεις και ανάμεσά τους και οι Σέρρες. Τα απελευθερωτικά αυτά κινήματα καταπνίγονται από τους Τούρκους. |
| 1630 |
Καίγεται ολόκληρο το εμπορικό τμήμα της πόλης. |
| 1637 |
Ξανακαίγεται το ίδιο εμπορικό τμήμα των Σερρών. |
| 1688 |
Μένει για αρκετές μέρες στις Σέρρες ο Μωάμεθ ο Δ΄. |
| 1714 |
Για μια ακόμη φορά η πυρκαγιά καταστρέφει ολόκληρο σχεδόν το εμπορικό τμήμα της πόλης. |
| 1715 |
Οι Τούρκοι παίρνουν και τα τελευταία φρούρια της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Με την ευκαιρία αυτή έρχεται στην πόλη των Σερρών στις 2 Αυγούστου ο Σουλτάνος Αχμέτ ο Γ' που εκείνη την εποχή βρισκόταν στο Νευροκόπι, με όλο του το στράτευμα διοργανώνοντας λαμπρές δημόσιες γιορτές και «Ντουνανμάδες» (φωταψίες). |
| 1773 | Γεννιέται στο χωριό Δοβίστα Σερρών ο κατόπιν αρχιστράτηγος των Μακεδονικών δυνάμεων κατά την επανάσταση του 1821, Εμμανουήλ Παπάς |
| 1806 | Τον Ιούνιο του 1807 ο Νικοτσάρας, αφού πρώτα συνεννοήθηκε με το ναύαρχο της ρωσικής μοίρας του Αιγαίου Σινιάβιν, κατάστρωσε το παράτολμο σχέδιο να διασχίσει τις βαλκανικές χώρες και να ενωθεί με τα ρωσικά στρατεύματα της Βλαχίας. Ο Νικοτσάρας αποβιβάσθηκε στον Σταυρό Χαλκιδικής και προχώρησε προς τη Ζίχνα, αλλά η επιχείρησή του ματαιώθηκε, ύστερα από τη σύγκρουσή του με 8.000 άντρες του Ισμαήλ των Σερρών. Στις αρχές Ιουλίου ο Νικοτσάρας έχασε τη ζωή του πολεμώντας τους Τούρκους στο Λιτόχωρο. |
| 1813 | Τον αποθανόντα Ισμαήλ Μπέη των Σερρών διαδέχεται ο γιος του Γιουσούφ Πασάς, μέχρι τότε βαλής (διοικητής) της Θεσσαλονίκης. |
| 1821 | Στις 23 Μαρτίου ο αρχιστράτηγος των Μακεδονικών δυνάμεων Εμμανουήλ Παπάς εξορμά προς το Άγιο Όρος και φθάνει στη Μονή Εσφιγμένου. Οι ηγούμενοι όλων των μονών τον ανακηρύσσουν αρχηγό και προστάτη της Μακεδονίας αλλά η επανάσταση που ευαγγελιζόταν θα αποτύχει.... |
| 1821 | Στις 8 Μαΐου στις Σέρρες συμβαίνουν δραματικά γεγονότα όμως τελικά η πόλη σώζεται από την άγρια μανία του τουρκικού όχλου. Ταυτόχρονα η Φαίδρα, η γυναίκα του Εμμ. Παπά και η οικογένειά του, φυλακίζονται, δημεύεται η περιουσία του και κατάσχονται 13 βαρέλια με χρυσά φλωριά. |
| 1821 | Στις 5 Δεκεμβρίου (και ύστερα από την αποτυχία της Επανάστασης) ο Εμμανουήλ Παπάς προσπαθεί να διαφύγει αλλά πεθαίνει πάνω στο πλοίο (όταν αυτό περιέπλεε τον Καφηρέα ή Κάβο Ντόρο, ακρωτήριο της Εύβοιας), από συγκοπή της καρδιάς του. Ο νεκρός ήρωας μεταφέρεται στην Ύδρα όπου και θάβεται με τιμές στρατηγού. |
| 1849 | Τρομερή πυρκαγιά καταστρέφει τα 3/4 της ελληνικής συνοικίας των Σερρών. |
| 1875-77 | Συντάσσεται από τον Μητροπολίτη Φιλόθεο Βρυένιο ο πρώτος επίσημος Κανονισμός της Ελληνικής Κοινότητας των Σερρών. |
| 1891 | Κορυφώνεται η διαμάχη ανάμεσα στους «Τσιπλάκηδες» (λαϊκοί) και στους «Τσορμπατζήδες» (αριστοκράτες) με νίκη των Τσιπλάκηδων και αποπομπή του μέχρι τότε Μητροπολίτη Κωνσταντίνου Βαφείδη. |
| 1892 | Στις 17 Μαρτίου επικυρώνεται από την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου ο «νέος Κανονισμός» με τον οποίο το «Κοινόν» των Σερρών θα διοικηθεί μέχρι το 1913. |

Η περιοχή των Σερρών έπεσε στα χέρια των Τούρκων νωρίτερα από την Κωνσταντινούπολη, αρχικά το 1371* και οριστικά το 1383. Οι διοικητικές υποθέσεις ρυθμίζονταν σύμφωνα με τα βυζαντινά πρότυπα, τα οποία αναγνώριζαν εθιμικά οι κατακτητές Τούρκοι, για φορολογικούς και λειτουργικούς λόγους.
Κατά το τουρκικό σύστημα διοίκησης, υπήρχαν τα βιλαέτια που χωρίζονταν σε σαντζάκια και αυτά με τη σειρά τους σε καζάδες. Η καθημερινή ζωή διέφερε σε πολλά στοιχεία από την σημερινή, ταυτόχρονα όμως έμοιαζε σε αρκετά. Για να αντιληφθούμε τις διαφορές, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τη σύνθεση του πληθυσμού η οποία ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή (στην περιοχή μας ζούσαν Έλληνες, Τούρκοι, Σλάβοι, Εβραίοι, Αθίγγανοι κ.λ.π.). Επίσης ότι οι Τούρκοι ήταν οι δυνάστες και οι Έλληνες οι υπόδουλοι. Επιβάλλονταν βαριά φορολογία καθώς και εξισλαμισμοί κι . ..
|
Ε
γιαλέτι ή βιλαέτι: Μεγάλη διοικητική διαίρεση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που χωριζόταν σε μικρότερα τμήματα, τα σαντζάκια. Σαντζάκι: Βασική διοικητική μονάδα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αντίστοιχη με τον σημερινό νομό. Καζάς: Μικρότερη διοικητική μονάδα που περιελάμβανε την πόλη ή την κωμόπολη και τα γύρω χωριά. Ναχιγιές: δήμος Σουλτάνος: βασιλιάς πασάς: τοπικός διοικητής εξισλαμισμός: Βίαιος ασπασμός του Ισλάμ. |


Οι Σέρρες την υστεροβυζαντινή εποχή αναδείχθηκαν σε ένα από τα πιο λαμπρά αγγειοπλαστικά κέντρα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πλήθος από εφυαλωμένα*, αγγεία καθημερινή χρήσης, όπως κούπες, πιάτα, κύπελα κ.ά. κατασκευάζονταν στα φημισμένα εργαστήρια από καθαρό αργιλοαμμώδες κοκκινόχωμα που αφθονούσε γύρω από...



